ประเพณีคนไทยเชื้อสายจีนโบราณ
" พิธีกงเต๊ก"
“พิธีกงเต๊ก” พิธีงานศพของชาวจีน
ต้องขอขอบคุณ
ครอบครัว ปิยะณัตดิ์พูล
ที่อนุญาตให้เผยแพร่ กิจกรรม พิธีกงเต๊ก ของคุณพ่อผจญ
ปิยะณัตดิ์พูล
พิธีกงเต๊กเป็นพิธีการทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ล่วงลับในพิธีศพของชาวจีน เพื่อส่งดวงวิญญาณงไปสู่สรวงสวรรค์ ถือได้ว่าเป็นขนบธรรมเนียมประเพณีโบราณอันเก่าแก่ของชาวจีนที่มีการสืบทอดและปฏิบัติกันมาอย่างยาวนานนับพันปีค่ะ ซึ่งพิธีกงเต๊กนี้มีรากฐานมาจาก 3 ความเชื่อด้วยกัน ได้แก่ ศาสนาพุทธ ศาสนาเต๋า และลัทธิขงจื๊อค่ะ โดยการจัดพิธีกงเต๊กนี้อาจเกิดขึ้นไม่บ่อยนัก เนื่องจากผู้ที่จะรับพิธีกงเต๊กได้นั้นต้องมีอายุ 70 ปีขึ้นไป เสียชีวิตตามธรรมชาติหรือด้วยโรคภัยไข้เจ็บ และแต่งงานมีลูกหลานแล้วเท่านั้น แต่หากเสียชีวิตก่อนวัยอันควร คืออายุต่ำกว่า 70 ปี และเสียชีวิตแบบไม่ปกติอันเกิดจากอุบัติเหตุ ถูกฆาตกรรม หรือฆ่าตัวตาย จะไม่มีการจัดพิธีกงเต๊กค่ะ การจัดพิธีกงเต๊กส่วนมากจะมีการนิมนต์พระสงฆ์มาเป็นผู้ประกอบพิธี หรือจะจ้างบุคคลธรรมดาที่รับจ้างทำพิธีก็ได้ค่ะ สำหรับพระสงฆ์ที่ประกอบพิธีกงเต๊ก
ในประเทศไทยเป็นคณะสงฆ์นิกายมหายานมีเพียง 2 คณะเท่านั้นก็คือ คณะสงฆ์นิกายจีน (พระจีน) กับคณะสงฆ์อนัมนิกาย (พระญวน)
โดยทั่วไปแล้ว
พิธีกงเต๊กจะจัดขึ้นในวันที่ 6
หลังจากสวดอภิธรรมศพตามพิธีของชาวพุทธ
ซึ่งจะเริ่มทำพิธีกงเต๊กตั้งแต่ช่วงเช้าประมาณ 9 โมงเช้า
ไปจนถึงเวลากลางคืน ซึ่งลูกหลานที่เข้าร่วมพิธีกงเต๊กนั้นจะแต่งกายไว้ทุกข์ คือ
ลูกชายและลูกสาวของผู้วายชนม์ รวมไปถึงตั่วซุง (หลานชายคนแรกที่เกิดจากลูกชายคนโต
จะถือว่าเป็นลูกคนสุดท้ายของผู้วายชนม์ด้วย)
จะสวมชุดผ้าดิบไว้ข้างในและทับด้วยชุดกระสอบอีกที ส่วนญาติพี่น้องและหลานคนอื่นๆ
จะแต่งกายด้วยผ้าดิบ สำหรับขั้นตอนของพิธีกงเต๊กนั้นมีลำดับขั้นตอน ดังนี้คือ
1. พระจีนเริ่มสวดเปิดมณฑลพิธี
โดยอัญเชิญพระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์
และเทพยดาฟ้าดินทั้งหลายมาสถิตเป็นสักขีพยานในการประกอบพิธี
เพื่อให้เกิดความศักดิ์สิทธิ์และสิริมงคล
2. ส่งสารไปยมโลกด้วยม้าและนกกงเต๊ก
โดยแจ้งข่าวการเสียชีวิตไปยังสวรรค์และปรโลก
เพื่อบอกกล่าวขอเปิดทางให้ดวงวิญญาณเดินทางได้อย่างสะดวก
3. เชิญวิญญาณของผู้ล่วงลับมาร่วมพิธีชำระดวงวิญญาณ
คือมีการนำห้องน้ำกงเต๊กมาวาง ซึ่งภายในห้องน้ำประกอบด้วยอ่างขาวใส่น้ำสะอาด
และผ้าขนหนูสีขาว โดยขั้นแรก พระสงฆ์จะสวดเจริญพระพุทธมนต์เชิญดวงวิญญาณมาร่วมในพิธี
และยกโคมวิญญาณมาให้พระท่านถือไว้ย้ายมาตั้งทางด้านหน้า
เพื่อสวดเชิญดวงวิญญาณมาสถิตที่โคมวิญญาณที่แขวนเสื้อของผู้เสียชีวิตไว้
โดยลูกชายคนโตจะเป็นผู้มาเชิญกระถางธูปและลูกชายคนรองถือโคมวิญญาณไปยังห้องน้ำ
เพื่อชำระดวงวิญญาณให้สะอาดก่อนเตรียมพร้อมสำหรับฟังพระสวดและรับของที่ลูกหลานเตรียมไว้ให้ที่ปะรำพิธี
จากนั้นพระจะพาเดินกลับไปยังหน้าโต๊ะผู้ตายอีกครั้งเพื่อเชิญกระถางธูปกลับเข้าที่เป็นอันเสร็จพิธี
หลังเสร็จพิธีก็จะให้ลูกสะใภ้ไปยกอ่างน้ำในห้องน้ำกงเต๊กไปเททิ้งตามธรรมเนียมจีนที่ลูกสะใภ้ต้องปรนนิบัติรับใช้พ่อแม่ของสามี
แต่หากไม่มีลูกสะใภ้ก็จะให้ลูกสาวไปทำหน้าที่นี้แทน
ซึ่งพิธีนี้มีความหมายที่สื่อถึงการชำระอกุศลกรรมของผู้เสียชีวิตที่อาจเผลอกระทำไว้ทั้งแบบตั้งใจและไม่ตั้งใจในขณะที่ยังมีชีวิตอยู่ค่ะ
4. จัดพิธีไหว้บรรพบุรุษ
เมื่อคนในครอบครัวเสียชีวิต
ต้องจุดธูปแจ้งข่าวให้บรรพบุรุษรับทราบว่าลูกหลานของท่านถึงแก่กรรมแล้ว
โดยจัดเตรียมอาหารไว้รอรับ และให้บรรพบุรุษเป็นพี่เลี้ยงในการเดินทางของดวงวิญญาณ
ขั้นตอนนี้ถือเป็นการสอนให้ลูกหลานเคารพและกตัญญูรู้คุณบรรพบุรุษค่ะ
5. พิธีบูชาพระเจดีย์ ในพิธีนี้
พระสงฆ์จะสวดมนต์นำดวงวิญญาณผู้ล่วงลับเดินเวียนประทักษิณรอบพระเจดีย์
แต่หากผู้ล่วงลับเป็นผู้หญิงให้ใช้สระอโนดาตหรือสระบัวแทน
เพื่อเป็นการแสดงความเคารพบูชาพระเจดีย์และพระพุทธองค์
ซึ่งพระเจดีย์ในทางพุทธศาสนาถือว่าเป็นสังเวชนียสถาน หรือเป็นตัวแทนของพระบรมศาสดาเช่นเดียวกับพระพุทธ
เราควรจึงกราบไหว้เคารพบูชา โดยความหมายของพิธีบูชาพระเจดีย์นี้คือ
เป็นเครื่องเตือนใจให้พุทธศาสนิกชนระลึกถึงคุณงามความดีหรือพระคุณของพระรัตนตรัยและพระศาสดา
เพื่อเจริญรอยตามพระพุทธองค์
6. พิธีการเดินข้ามสะพานกงเต๊ก เป็นการที่พระสงฆ์จีนพาดวงวิญญาณของผู้ล่วงลับมาส่งยังเขตแดนสวรรค์
โดยมีลูกหลานมาส่งค่ะ และเมื่อส่งดวงวิญญาณเสร็จก็ต้องเดินกลับค่ะ
โดยทุกครั้งที่ข้ามสะพาน ลูกหลานทุกคนจะต้องโยนเหรียญสตางค์ลงในอ่างน้ำ
ถือเป็นการสอนลูกหลานไปในตัวว่าเราไม่สามารถนำชื่อเสียง หรือทรัพย์สินเงินทองไปด้วยได้
และสิ่งที่ควรระวังมากที่สุดของพิธีนี้ก็คือ
หากลูกหลานที่เป็นผู้หญิงคนไหนมีประจำเดือนห้ามข้ามสะพานเด็ดขาด
แต่ให้เดินอ้อมสะพานแทนค่ะ
ส่วนการเรียงลำดับในการเดินข้ามสะพานนั้นจะเริ่มจากลูกชายคนโตเป็นหัวขบวนและเป็นคนถือกระถางธูป
ส่วนลูกชายคนรองจะถือโคมวิญญาณ และลูกชายคนเล็กจะถือรูปค่ะ จากนั้นตามด้วยลูกสะใภ้
และลูกสาว แล้วตามด้วยหลานใน (ลูกของลูกชาย) และหลานนอก (ลูกของลูกสาว)
โดยเรียงตามลำดับอายุค่ะ แต่หากในพิธีมีตั่วซุง ก็จะได้เดินตามลูกชายคนเล็กค่ะ
เพราะถือว่ามีศักดิ์และสิทธิ์เท่ากันเหมือนเป็นฝาแฝดค่ะ
7. สวดส่งเทพ
ส่งวิญญาณ และถวายเครื่องกระดาษ
การถวายเครื่องกระดาษนี้จะเป็นการเผากระกระดาษเงินกระดาษทองให้แก่ผู้วายชนม์
ไม่ว่าจะเป็นบ้านพร้อมที่ดิน เฟอร์นิเจอร์ต่างๆ เงินทอง คนรับใช้พร้อมตั้งชื่อให้
เพื่อเป็นการแสดงความกตัญญู ซึ่งอาจจะเผาหลังจากทำพิธีกงเต๊กเสร็จ
หรือจะเผาในวันรุ่งขึ้นไปพร้อมๆ กับการฌาปนกิจ
หรือการเดินทางไปฝังที่ฮวงซุ้ยก็ได้ค่ะ เป็นอันเสร็จสิ้นพิธีกงเต๊ก
หลังจากที่ ได้อ่านบทความนี้แล้ว เชื่อว่า คงจะทราบเรื่องราวและขั้นตอนความเป็นมาของพิธีกงเต๊กนี้ได้ดีขึ้น แม้ว่าในปัจจุบัน การทำพิธีกงเต๊กจะลดน้อยลงและปรับเปลี่ยนขั้นตอนและรูปแบบไปตามยุคสมัย แต่พิธีนี้ก็ไม่มีทางสูญหายไปอย่างแน่นอน
ธนากร โกศลเมธีรายงานศูนย์ข่าวสารจังหวัดชุมพร 0818923514
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น